[TEMA 1]
Casos especiais de acentuación
Hiato acentual: Unha vocal pechada (i, u) leva til se está xunto a unha aberta (a, e, o) e é tónica.
Exemplo: país, Raúl, baúl.
Monosílabos: Non levan til agás en casos de til diacrítica (tí vs ti).
Exemplo: tí (pronom.) vs ti (persoa), dé (verbo dar) vs de (preposición).
Palabras con ditongos e tritongos:
Ditongo: Dúas vogais nunha mesma sílaba (peine, cielo).
Tritongo: Tres vogais na mesma sílaba (Uruguay, buey).
Hiato: Dúas vogais que se separan (aéreo, país).
[TEMA 2] VERBOS
Os verbos regulares e irregulares
Verbos regulares: Mantén a raíz igual en todas as formas e usa as desinencias habituais. Exemplo (cantar): canto, cantas, canta, cantamos, cantades, cantan.
Verbos irregulares: Cambian a raíz ou teñen desinencias distintas. Exemplo (ter): teño, tes, ten, temos, tedes, teñen.
Tipos de irregularidade:
1. Alternancia vocálica: (pedir → pido).
2. Irregularidade propia: (ir → vou).
3. Irregularidade na primeira persoa: (facer → fago).
[TEMA 1] CHULETA 2: ESTRUTURA DOS TEXTOS E IDENTIFICACIÓN DE IDEAS
División dun texto en partes
1. Introdución: Presenta o tema.
2. Desenvolvemento: Explica as ideas principais con exemplos.
3. Conclusión: Resume ou dá unha opinión.
Identificación das ideas principais
Buscar palabras clave repetidas no texto.
Ver os conectores (porque, xa que, por iso).
Fíxarse no primeiro e último parágrafo, que adoitan conter o tema principal.
TIL DIACRÍTICO
Usado para diferenciar palabras que se escriben igual pero teñen significados distintos:
- tí (pronom.) / ti (persoa).
- dé (verbo dar) / de (preposición).
- só (adverbio) / so (preposición).
- polo (artigo + substantivo) / polo (ave).
[TEMA 1]: LITERATURA POPULAR
Características da literatura popular
Transmitida de forma oral.
De autoría anónima.
Usa recursos como a repetición e a rima para facilitar a memorización.
Reflicte a cultura e crenzas do pobo.
Tipos de literatura popular
En prosa:
Contos: Narracións curtas con ensinanzas.
Lendas: Relatos tradicionais con elementos marabillosos.
En verso:
Adiviñas: Preguntas con enigma (Ouro non son, prata non valgo… – Sol).
Refráns: Frases curtas con ensinanzas (Máis vale tarde que nunca).
Trabalenguas: Frases difíciles de dicir rápido (O rato roeu a roupa de Ramón).
Cantigas: Cancións tradicionais (amor, humor, sátira).
Vilancicos: Cancións relixiosas.
Romances: Poemas narrativos con versos de 8 sílabas e rima asonante.
Regueifas: Improvisación de versos humorísticos ou satíricos.
[TEMA 3] CHULETA 2: SUBSTANTIVOS, XÉNERO E VOCABULARIO DAS EMOCIÓNS
Clases de substantivos
Comúns e propios (neno / Diego).
Concretos e abstractos (casa / amor).
Contables e incontables (cadeiras / leite).
Individuais e colectivos (árbore / bosque).
Formación do número nos substantivos
Singular → Plural:
1. Vogal → engádese -s (casa → casas).
2. Consoante → engádese -es (papel → papeis).
Excepcións: Terminan en -z → cámbiase por -ces (luz → luces).
Terminan en -s sen acento final → quedan igual (o tórax → os tórax).
Xénero nos substantivos
Diferenciación natural (home / muller).
Diferenciación por sufixos (gato / gata).
Xénero común (o estudante / a estudante).
Epicenos (non cambian de forma, engádese macho ou femia) (a aguia macho / a aguia femia).
Vocabulario das emocións e sentimentos
Emocións positivas: alegría, amor, satisfacción, calma, orgullo.
Emocións negativas: tristeza, medo, ansiedade, rabia, vergoña.
Estado emocional: nervioso, relaxado, eufórico, frustrado, esperanzado.
[TEMA 4] CHULETA: MONEMAS, ESTRUTURA DAS PALABRAS E CANTIGAS DE AMIGO
1. Clases de monemas: léxemas e morfemas
Léxema: A parte da palabra que leva o significado principal. Exemplo: panadería → léxema: pan.
Morfema: A parte que complementa o léxema con información gramatical.
Tipos:
Derivativos: engaden novos significados (panadería → «-ería» indica lugar).
Flexivos: indican xénero, número, persoa, tempo… (niña → «-a» indica feminino).
2. Clasificación das palabras segundo a súa estrutura
1. Palabras simples: Só teñen un léxema ou léxema + morfema flexivo (mar, sol, nena).
2. Palabras derivadas: Léxema + morfemas derivativos (fogueira → de «fogo»).
3. Palabras compostas: Unión de dous léxemas (paraugas → «para» + «augas»).
4. Palabras parasintéticas:
Formadas por composición e derivación á vez (automobilista → «auto» + «mobil» + «-ista»).
Formadas por un prefixo e un sufixo á vez (entristrecer → «en-» + «triste» + «-cer»).
[TEMA 4] CHULETA: MONEMAS, ESTRUTURA DAS PALABRAS E CANTIGAS DE AMIGO
3. Familia léxica
Conxunto de palabras que comparten un mesmo léxema.
Exemplo: Léxema: mar
Palabras da familia: marítimo, marea, mariñeiro, submarino.
4. Cantigas de amigo
Características da poesía medieval galego-portuguesa.
Escritas por homes pero en voz feminina.
Tratan sobre o amor e a ausencia do amado.
Ambientadas na natureza (mar, ríos, campos…).
Estrutura repetitiva con paralelismos e leixaprén (verso repítese con pequenas variacións).
Como identificar unha cantiga de amigo?
O eu poético é unha muller.
Fala do seu amado (o amigo).
Menciona elementos da natureza (mar, fontes, ríos).
Usa repeticións e paralelismos para darlle ritmo.
Como identificar o tema?
Tema principal: Amor e ausencia do amado.
Outros temas: Tristeza, espera, natureza como confidente.